De nadruk bij de stedenbouwkundige waarde ligt meer op het verleden, een historisch kader. Bv. woning Dhanis als element in de ontwikkeling van de leien in de 19de eeuw. De waarde kan betrekking hebben op zowel een organisch gegroeide (bv. marktplein) als een planmatige (bv. sociale woonwijk) aanleg. Vaak speelt de ensemblewaarde een rol; de relatie tussen meerdere elementen.
Er wordt voorgesteld de RS-waarde te gebruiken voor een iets beperktere omgeving en de S-waarde voor een grotere omgeving waaronder verschillende RS-elementen kunnen worden ondergebracht.
Voorbeelden: kerk, station samen met planmatig aangelegd stratenpatroon; Een kasteel dat focuspunt is van een ruimer assenpatroon in de omgevende bossen; Schikking gebouwen rond marktplein; Patroon sociale woonwijk…
Ministerieel besluit tot wijziging van de inventarismethodologie voor de inventaris van bouwkundig erfgoed (B.S.28/03/2023)
Ministerieel besluit tot vaststelling van de inventarismethodologie voor landschappelijk erfgoed (B.S.28/03/2023)
stedenbouwkundige waarde
48
Versie 17 juli 2015: Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde als het een rol speelt in de (planmatige) inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Die inrichting omvat ook de wisselwerking tussen open en bebouwde ruimte en de samenhang tussen de verschillende schaalniveaus.
Waarderen van erfgoed: erfgoedwaarden en criteria, Afwegingskaders agentschap Onroerend Erfgoed 13, doi: https://doi.org/10.55465/PFEW9754 (geraadpleegd op 11 januari 2023).]]>
Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde als het getuigt van de inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden.
waarden naar actueel gebruik
Ministerieel besluit tot wijziging van de inventarismethodologie voor de inventaris van bouwkundig erfgoed (B.S.28/03/2023)
46
ruimtelijk-structurerende waarde
Een onroerende goed heeft ruimtelijk-structurerende waarde als het de ruimte structureert, ordent, indeelt, afbakent of de blik van de waarnemer leidt.
Versie 2015: De ruimtelijk-structurerende waarde heeft betrekking op de manier waarop het onroerend erfgoed ruimtelijk gestructureerd wordt door bepaalde elementen. Het kunnen landschapskenmerken of bouwkundige elementen zijn die door hun aanwezigheid een invloed hebben of hadden op de ruimtelijke configuratie en/of organisatie van het (omliggende) landschap (vb. beken, valleien, abdijen, wegen, etc.). Het landschapskenmerk/bouwkundig element kan visueel dominant aanwezig zijn in het landschap en een bakenfunctie hebben (vb. bossen, kerken, kasteel, etc.). Tenslotte kan het element, of de cluster van elementen, kenmerkend zijn voor de streek of het landschap (vb. vakwerkbouw, laagstamboomgaarden Sint-Truiden-Borgloon, etc.). (bron: interne handleiding Ankerplaatsen)
Ministerieel besluit tot vaststelling van de inventarismethodologie voor landschappelijk erfgoed (B.S.28/03/2023)
Waarderen van erfgoed: erfgoedwaarden en criteria, Afwegingskaders agentschap Onroerend Erfgoed 13, doi: https://doi.org/10.55465/PFEW9754 (geraadpleegd op 11 januari 2023).]]>
Het onderscheid tussen de ruimtelijk-structurerende (RS) en de stedenbouwkundige (S) waarde is niet altijd duidelijk. De RS-waarde is globaler en actueel nog zichtbaar. Vaak zal het om één object gaan, al is dit erg groot <> stedenbouwkundige waarde: gaat vaker over ensemble.
Voorbeelden: Een kanaal door een stad; Iets wat visueel en ruimtelijk erg dominant is: een groenas, dreef, spoorweg; een dries in een dorp; een kerk als baken in het landschap/omgeving...
Versie 17 juli 2015: Een onroerend goed heeft ruimtelijk-structurerende waarde als het de ruimte ordent, afbakent, structureert of de blik leidt.
De wetenschappelijke waarde moet bewust, fundamenteel en zeker zijn.
De formulering “Potentie voor kennisontwikkeling en winst” is ingegeven vanuit archeologie, maar kan ook voor bouwkundig erfgoed relevant zijn. Bv een kerkgebouw opgebouwd uit verschillende soorten natuursteen. Hierin schuilt de potentie van kennis die uit de studie van deze materialen kan gehaald worden.
De formulering “Iets dat een bijzondere bijdrage geleverd heeft of een typevoorbeeld is” is ingegeven vanuit landschappen. Vb. dendrologisch waardevolle bomen.
Voorbeelden: Archeologische site; site met aardkundige waarden (paleomeanders, paraboolduinen, bodemprofiel dat geologische gelaagdheid aan het licht brengt); Wetenschappelijke collectie; Referentiecollectie; Geodetisch punt (belangrijk voor ontwikkeling cartografie); gebouw met bijzondere rijke collectie steensoorten; Collectie genetisch (plant)materiaal; een universiteit met een klein museum bewust aangelegd met een referentiecollectie voor studenten of docenten.
Ministerieel besluit tot vaststelling van de inventarismethodologie voor landschappelijk erfgoed (B.S.28/03/2023)
Versie 15 juli 2017: Een onroerend goed heeft wetenschappelijke waarde als het potentie heeft voor kennisontwikkeling en kenniswinst over een bepaald thema, periode of fenomeen, als het een bijzondere bijdrage geleverd heeft op dat vlak of als het een typevoorbeeld is.
Ministerieel besluit tot wijziging van de inventarismethodologie voor de inventaris van bouwkundig erfgoed (B.S.28/03/2023)
Een onroerend goed heeft wetenschappelijke waarde als het kan bijdragen tot of heeft bijgedragen aan kennis of als het een typevoorbeeld is.
wetenschappelijke waarde
Versie 2015: Onder wetenschappelijke waarde verstaat men verzamelingen instrumenten, machines of toestellen in situ bv. gebouwen en inrichtingen die de ontwikkeling van een bepaald productieproces illustreren; gebouwen of
bouwwerken die de ontwikkeling van bepaalde technieken, het gebruik van nieuwe materialen, etc., illustreren (bv. vroeg gebruik van gewapend beton, specifieke vorm van overspanning bij een brug). (bron: document Claartje & handleiding inventariseren)
Waarderen van erfgoed: erfgoedwaarden en criteria, Afwegingskaders agentschap Onroerend Erfgoed 13, doi: https://doi.org/10.55465/PFEW9754 (geraadpleegd op 11 januari 2023).]]>
50
Versie 17 juli 2015: Een onroerend goed heeft historische waarde als het getuigt van een (maatschappelijke) ontwikkeling, gebeurtenis, figuur, instelling of landgebruik uit het verleden van de mens.
Een onroerend goed heeft historische waarde als het getuigt van gebeurtenissen en ontwikkelingen uit het verleden van de mens, van figuren of instellingen die de geschiedenis mee bepaalden of van historisch landgebruik.
43
historische waarde
Versie 2015: Al dan niet met personen of instellingen verbonden historische reminiscenties of achtergronden die beschermd erfgoed kan bezitten. De historische waarde kan gevat worden in termen van politieke geschiedenis, architectuurgeschiedenis, cultuurhistorie, e.d. (bron: document Claartje)
Alternatieve SN (handleiding inventariseren): bijvoorbeeld het belang van dit object binnen het ontstaan en de ontwikkeling van een regio, gemeente, wijk en straat. De historische waarde van een object kan ook ontleend zijn aan zijn militair-historische betekenis (bv. wereldoorlogerfgoed) of de link met een historisch belangrijke persoon.
Ministerieel besluit tot vaststelling van de inventarismethodologie voor landschappelijk erfgoed (B.S.28/03/2023)
Waarderen van erfgoed: erfgoedwaarden en criteria, Afwegingskaders agentschap Onroerend Erfgoed 13, doi: https://doi.org/10.55465/PFEW9754 (geraadpleegd op 11 januari 2023).]]>
Ministerieel besluit tot wijziging van de inventarismethodologie voor de inventaris van bouwkundig erfgoed (B.S.28/03/2023)
Ministerieel besluit tot vaststelling van de inventarismethodologie voor landschappelijk erfgoed (B.S.28/03/2023)
47
Versie 17 juli 2015: Een onroerend goed heeft sociale waarde als het in de hedendaagse gemeenschap nog een actief, overgeleverd sociaal gebruik heeft of gemeenschapsvormend is blijven werken.
Ministerieel besluit tot wijziging van de inventarismethodologie voor de inventaris van bouwkundig erfgoed (B.S.28/03/2023)
De continuïteit van de sociale waarde is belangrijk.
Voorbeelden: Iets wat nog steeds fungeert als een ontmoetingsplek: gemeenschapscentra, dorpspleinen waar bevolking nog regelmatig samenkomt; herdenkingsmonument waarbij nog regelmatig wordt samengekomen (Menenpoort, Ieper, maar kan ook op lokaal vlak); bedevaartsoorden die nog worden bezocht...
Een onroerend goed heeft sociale waarde als getuigt van een sociaal gebruik uit het verleden of als het op een bepaald moment in zijn bestaan gemeenschapsvormend heeft gewerkt.
sociale waarde
Waarderen van erfgoed: erfgoedwaarden en criteria, Afwegingskaders agentschap Onroerend Erfgoed 13, doi: https://doi.org/10.55465/PFEW9754 (geraadpleegd op 11 januari 2023).]]>
Versie 2015: De esthetische waarde heeft betrekking op het visuele aspect van het betreffend onroerend goed en gaat samen met kwaliteit en gebruikswaarde. Het visuele aspect bestaat uit diverse componenten. Zo speelt herkenbaarheid een belangrijke rol, dit wordt bepaald door mogelijkheid tot oriëntatie, identiteit en samenhang. Andere visuele aspecten zijn het beeldbepalende karakter en bepaalde elementen, de schaal, uitgestrektheid en uitzicht, etc. Ook de orde, zorg, netheid en gaafheid vergroten de esthetische waarde. Voor landschappen zal enige variatie in reliëf, landgebruik etc. de esthetische waarde tevens ten goede komen. (bron: interne handleiding Ankerplaatsen)
Ministerieel besluit tot vaststelling van de inventarismethodologie voor landschappelijk erfgoed (B.S.28/03/2023)
esthetische waarde
Ministerieel besluit tot wijziging van de inventarismethodologie voor de inventaris van bouwkundig erfgoed (B.S.28/03/2023)
42
Versie 17 juli 2015: Een onroerend goed heeft esthetische waarde als het de waarnemer zintuiglijke schoonheid laat ervaren.
Waarderen van erfgoed: erfgoedwaarden en criteria, Afwegingskaders agentschap Onroerend Erfgoed 13, doi: https://doi.org/10.55465/PFEW9754 (geraadpleegd op 11 januari 2023).]]>
Een onroerend goed heeft esthetische waarde als het de waarnemer zintuiglijke schoonheid laat ervaren.
De zintuigelijke ervaring door de mens staat centraal bij de esthetische waarde. Het kan betrekking hebben op bv. de esthetische ligging van een militaire begraafplaats in zijn omgeving; op bv. een mooi plein in een stad/gemeente dat organisch ontstaan is; bv een park dat in reisverslagen als ‘mooi park’ bejubeld wordt. Opmerking: zichtbare componenten spelen een belangrijke rol: combinaties kleur, vorm, harmonische verhoudingen, … (maar geur en stilte kunnen ook in geval van een landschap). Voor bouwkundig erfgoed is het moeilijker te definiëren en zal eerder de artistieke waarde gebruikt worden.
Ministerieel besluit tot vaststelling van de inventarismethodologie voor landschappelijk erfgoed (B.S.28/03/2023)
Ministerieel besluit tot wijziging van de inventarismethodologie voor de inventaris van bouwkundig erfgoed (B.S.28/03/2023)
Een onroerend goed heeft culturele waarde als het getuigt van opvattingen, normen, waarden, gebruiken, gewoonten en tradities in een bepaalde periode, regio of gemeenschap.
41
culturele waarde
Waarderen van erfgoed: erfgoedwaarden en criteria, Afwegingskaders agentschap Onroerend Erfgoed 13, doi: https://doi.org/10.55465/PFEW9754 (geraadpleegd op 11 januari 2023).]]>
Versie 17 juli 2015; Een onroerend goed heeft culturele waarde als het getuigt van tijd- en regiogebonden menselijk gedrag.
37
Ministerieel besluit tot vaststelling van de inventarismethodologie voor landschappelijk erfgoed (B.S.28/03/2023)
De afleesbaarheid van het productieproces is erg belangrijk. Liefst inrichting bewaard. Volledig “leeggehaald” industrieel gebouw krijgt beter architecturale waarde.
Waarderen van erfgoed: erfgoedwaarden en criteria, Afwegingskaders agentschap Onroerend Erfgoed 13, doi: https://doi.org/10.55465/PFEW9754 (geraadpleegd op 11 januari 2023).]]>
industrieel-archeologische waarde
Versie 17 juli 2015: Een onroerend goed heeft industrieel-archeologische waarde als het getuigt van een ambachtelijk of industrieel verleden.
Versie 2015: de mate waarin een bescherming kan verantwoord worden omwille van zijn belang in de geschiedenis van de handel en industrie, de sociale geschiedenis van de geschiedenis van de techniek. bv. kasseiwegen, molens, steenovens, hopasten en fabrieken als getuigen van een ambachtelijk of industrieel verleden.(bron: document Claartje & handleiding inventariseren)
44
Ministerieel besluit tot wijziging van de inventarismethodologie voor de inventaris van bouwkundig erfgoed (B.S.28/03/2023)
Een onroerend goed heeft industrieel-archeologische waarde als het getuigt van ambachtelijke, proto-industriële of industriële activiteiten uit het verleden.
artistieke waarde
Een onroerend goed heeft artistieke waarde als het getuigt van een kunstzinnig streven van de maker of de ontwerper in het verleden.
40
De artistieke waarde omvat ook het vakmanschap; een bewuste handeling van de mens.
Ministerieel besluit tot vaststelling van de inventarismethodologie voor landschappelijk erfgoed (B.S.28/03/2023)
Versie 2015: een gebouw of ensemble heeft artistieke waarde wanneer het een originele creatie is die getuigt van het vakmanschap en de begaafdheid van de kunstenaar en waarvan de betekenis niet ligt in zijn praktische functie, maar besloten in de verschijningswijze zelf. Deze verschijningswijze gaat gepaard met de expressie van een emotie en de overdracht hiervan op de consument, waarvan een zekere ontvankelijkheid en geschooldheid wordt verwacht. (bron: document Claartje)
Alternatieve SN (bron: handleiding inventariseren): bv. het oeuvre van een bepaalde architect (fig. 1); een 18de-eeuws hotel in verfijnde rococo; een standbeeld van de hand van een gerenommeerd kunstenaar. De artistieke waarde ligt ook in een
verzorgde uitwerking van gevelornamentiek en interieurelementen of de betrokkenheid van bepaalde kunstenaars of ambachtslui.
Versie 17 juli 2015: Een onroerend goed heeft artistieke waarde als het getuigt van het kunstzinnige streven van de mens in het verleden.
Ministerieel besluit tot wijziging van de inventarismethodologie voor de inventaris van bouwkundig erfgoed (B.S.28/03/2023)
Waarderen van erfgoed: erfgoedwaarden en criteria, Afwegingskaders agentschap Onroerend Erfgoed 13, doi: https://doi.org/10.55465/PFEW9754 (geraadpleegd op 11 januari 2023).]]>
45
Ministerieel besluit tot vaststelling van de inventarismethodologie voor landschappelijk erfgoed (B.S.28/03/2023)
Waarderen van erfgoed: erfgoedwaarden en criteria, Afwegingskaders agentschap Onroerend Erfgoed 13, doi: https://doi.org/10.55465/PFEW9754 (geraadpleegd op 11 januari 2023).]]>
Vroeger werd dit onder de wetenschappelijke of industrieel-archeologische waarde geplaatst. Bouwtechniek primeert bij deze waarde.
Voorbeelden: Gebruik van gewapend beton; Specifieke vorm van overspanning bij een brug; Atoomcentrum Mol; Voorbeeld van een bepaalde vakwerktechniek; Sluizen en wateringen als voorbeeld van ontwikkeling in landbouw en waterbeheersing...
Versie 17 juli 2015: Een onroerend goed heeft technische waarde als het de ontwikkeling van de (cultuur)techniek in het verleden illustreert. Het gaat om technische toepassingen als illustratie van zowel traditionele als innovatieve technieken en materialen.
technische waarde
Ministerieel besluit tot wijziging van de inventarismethodologie voor de inventaris van bouwkundig erfgoed (B.S.28/03/2023)
Een onroerend goed heeft technische waarde als het getuigt van de toepassing van cultuurtechniek of technieken of materialen in het verleden.
volkskundige waarde
Een onroerend goed heeft volkskundige waarde als het getuigt van gebruiken en gewoonten, voorstellingen en tradities van een specifieke bevolkingsgroep of gemeenschap in het verleden.
Ministerieel besluit tot wijziging van de inventarismethodologie voor de inventaris van bouwkundig erfgoed (B.S.28/03/2023)
Ministerieel besluit tot vaststelling van de inventarismethodologie voor landschappelijk erfgoed (B.S.28/03/2023)
Versie 17 juli 2015: Een onroerend goed heeft volkskundige waarde als het getuigt van gebruiken en gewoonten, voorstellingen en tradities van een specifieke bevolkingsgroep of gemeenschap in het verleden.
Waarderen van erfgoed: erfgoedwaarden en criteria, Afwegingskaders agentschap Onroerend Erfgoed 13, doi: https://doi.org/10.55465/PFEW9754 (geraadpleegd op 11 januari 2023).]]>
49
38
archeologische waarde
Ministerieel besluit tot wijziging van de inventarismethodologie voor de inventaris van bouwkundig erfgoed (B.S.28/03/2023)
Versie 17 juli 2015: Een onroerend goed heeft archeologische waarde als het betekenisvol kan bijdragen tot de reconstructie van de bestaansgeschiedenis van de mensheid en haar relatie tot de omgeving door de daar aanwezige overblijfselen, voorwerpen of sporen van de mens en zijn omgeving te behouden of ze met archeologische en natuurwetenschappelijke methoden te onderzoeken.
Een onroerend goed heeft archeologische waarde als het betekenisvol kan bijdragen tot de reconstructie van de bestaansgeschiedenis van de mensheid en haar relatie tot de omgeving door de daar aanwezige overblijfselen, voorwerpen of sporen van de mens en zijn omgeving te behouden of ze met archeologische en natuurwetenschappelijke methoden te onderzoeken.
Waarderen van erfgoed: erfgoedwaarden en criteria, Afwegingskaders agentschap Onroerend Erfgoed 13, doi: https://doi.org/10.55465/PFEW9754 (geraadpleegd op 11 januari 2023).]]>
Ministerieel besluit tot vaststelling van de inventarismethodologie voor landschappelijk erfgoed (B.S.28/03/2023)
Value types
WAARDETYPES
Waarde types
Deze waarde kan worden gelijkgesteld aan de vroegere in-casu-waarde “architectuurhistorische waarde”. De discussie gaat over de interpretatie van de term ‘architecturaal’ als beperkt tot materiële zaken, objectgericht, bouwstijl (e.d.) versus ruimer met inbegrip van de immateriële elementen zoals wooncultuur, een historisch referentiekader (e.d.). En over het onderscheid tussen de ‘architecturale’ en de ‘culturele’ waarde. Waarbij de ‘culturele’ waarde eerder voor de duiding van grote tendensen/fenomenen (zoals de impact van WO) zou gebruikt worden.
De invalshoek op het te beschermen object zal bepalend zijn voor de waarden die men toekent en de opmaak van het dossier.
Consensus dat architecturale waarde meer de nadruk legt op het materiële, de (bouw)evolutie, typologie, de bouwstijl, oeuvre, materiaalgebruik.
Waarderen van erfgoed: erfgoedwaarden en criteria, Afwegingskaders agentschap Onroerend Erfgoed 13, doi: https://doi.org/10.55465/PFEW9754 (geraadpleegd op 11 januari 2023).]]>
architecturale waarde
Ministerieel besluit tot vaststelling van de inventarismethodologie voor landschappelijk erfgoed (B.S.28/03/2023)
Een onroerend goed heeft architecturale waarde als het getuigt van een fase of aspect van de geschiedenis van de bouwkunst of de tuin- of de landschapsarchitectuur.
Ministerieel besluit tot wijziging van de inventarismethodologie voor de inventaris van bouwkundig erfgoed (B.S.28/03/2023)
Versie 17 juli 2015: Een onroerend goed heeft architecturale waarde als het getuigt van een fase of aspect van de (landschaps)architectuur of de bouwkunst in het verleden. Het kan gaan om typologie, stijl, oeuvre of materiaalgebruik.
39
waarden naar historisch gebruik
31
Bijkomend aspect van gevoelswaarde, bv. als herkenningspunt, symbool. De sociaal-culturele waarde beschrijft maatschappelijke aspecten van het gebied of van een element voor mensen (al dan niet uit de directe omgeving). Het gaat dan bijvoorbeeld om een belangrijke functie in het verleden voor de lokale bevolking, bijvoorbeeld bedevaartoorden (die nog steeds gebruikt worden), bepaalde grote ontginningen of speciale landbouwvormen en ambachten die een belangrijke stempel op het landschap gedrukt hebben. Ook het voorkomen van het gebouw of gebied in specifieke sagen en legendes wordt onder de sociaal-culturele waarde verstaan. Van bovenlokaal niveau zijn vaak de functies voor zorg (landloperskolonies, ziekenhuizen, etc.), de oorlog of voor de herinnering ervan, literatuur, film, etc. Onroerend erfgoed kan ook nu nog een belangrijke sociale- of culturele waarde hebben. Het gaat dan over educatieve (of recreatieve) functies.
sociaal-culturele waarde
Agentschap Onroerend Erfgoed
Onder de natuurwetenschappelijke waarde worden het bewaarde natuurlijke reliëf, de geologische opbouw en de typische begroeiing, fauna, flora begrepen.
natuurwetenschappelijke waarde
36
30
natuurlijke waarde
32
33
cultuurhistorische waarde
Cultuurhistorische waarden geven uiting aan de manier waarop de mens vroeger met het landschap omging. Het gaat dan vooral om de beschrijving van elementen en structuren die door mensen aangebracht en in stand gehouden werden in vroegere perioden en hun historische ontwikkeling. De referentiesituatie en –datum kunnen daarbij worden beschreven. In het huidige landschap wordt vooral gezocht naar de aanwezigheid van karakteristieken en getuigen van de vroegere referentiesituatie. Veranderingen en constantheid spelen daarbij een rol. (bron: interne handleiding Ankerplaatsen)